Tanie zwierciadlo, EDUKACYJNE, Swiat nauki
[ Pobierz całość w formacie PDF ]TECHNIKA
I
BIZNES
ASTRONOMIA
ce W. Ramsey i Daniel Weedman z
Pennsylwania State University. Poszu-
kujc sposobw zwi«kszenia wydaj-
noæci obserwacji, rozpatrzyli na nowo
prawie wszystko, co jest zwizane z te-
leskopem Ð takýe moýliwoæ jego nasta-
wiania w dowoln stron«. Teleskop ãpa-
trzyÓ w kierunku odchylonym na sta¸e
o 35 stopni od pionu, chociaý moýe si«
obraca na podstawie. Niewielki, rucho-
my instrument ogniskujcy ponad
g¸wnym zwierciad¸em æledzi zjawiska
astronomiczne na ca¸ym niebie. Zmniej-
szona mobilnoæ to o wiele prostszy,
taÄszy teleskop. ãDostajemy 70% nieba
za 15% cenyÓ Ð mwi Ramsey.
Innowacje HET obejmuj jego budo-
w« oraz prowadzenie. ãPierwsze æwia-
t¸oÓ, czyli inauguracyjne testy telesko-
pu odby¸y si« 10 grudnia ub. r. pod
kierunkiem szefa projektu Thomasa A.
æwiat¸o z poszczeglnych sesji obserwa-
cyjnych. Ma¸a reklama wok¸ projektu
wynika ze szczup¸oæci jego kierownic-
twa. ãGrupa Çnag¸aæniajcaÈ projekt to
grupa go realizujca; byliæmy zaj«ci bu-
dow teleskopuÓ Ð wyjaænia Ramsey.
W rezultacie uzyskano bardzo duýe
oszcz«dnoæci w porwnaniu z podob-
nych rozmiarw teleskopem Keck I
z Mauna Kea na Hawajach, ktry kosz-
towa¸ blisko 100 mln dolarw. Ramsey
szybko zauwaýa, ýe Keck jest urzdze-
niem znacznie bardziej elastycznym
i o wi«kszych moýliwoæciach. Ale za-
daÄ czekajcych HET teý nie brakuje.
Teleskop zajrzy w centralne rejony
aktywnych galaktyk i kwazarw, gdzie
gigantyczne czarne dziury zdaj si« roz-
be¸tywa rozpalony do bia¸oæci gaz. Po-
mocny b«dzie takýe w pomiarach odle-
g¸oæci i sk¸adu chemicznego najbardziej
odleg¸ych kwazarw i gromad
galaktyk oraz poszukiwaniu
planet wok¸ gwiazd.
Inni astronomowie rwnieý
dostrzegaj ekonomiczne ko-
rzyæci wynikajce z zauto-
matyzowania urzdzenia oraz
zaw«ýenia jego celw. Jet Pro-
pulsion Laboratory w Pasade-
nie (Kalifornia) wraz z U.S. Air
Force wsp¸pracowa¸y przy
budowie nowej kamery elek-
tronicznej Near-Earth Aste-
roid Tracking System (Syste-
mu åledzenia Bliskich Ziemi
Planetoid). Za skromny milion
dolarw uk¸ad ten umoýliwia
niezwykle dok¸adny przegld
planetoid i komet zapuszcza-
jcych si« niepokojco blisko
Ziemi.
Kolejn innowacj jest kosz-
tujcy 500 tys. dolarw Kat-
zman Automated Imaging Te-
lescope (Zautomatyzowany
Teleskop Obrazujcy Katzma-
na), projekt University of Ca-
lifornia w Berkeley, prowadz-
cy sterowane komputerowo
poszukiwania wybuchw supernowych
w odleg¸ych galaktykach, co pomo-
ýe okreæli wiek i dalsze losy Wszech-
æwiata.
Wyglda na to, ýe astronomowie ucz
si« minimalizacji kosztw. ãHET do-
skonale wype¸nia luki Ð zauwaýa Ram-
sey. Ð Moýemy na nim realizowa
wszystko, co zechcemy, za duýe pieni-
dze, lub tylko pewne rzeczy, ale p¸acc
znacznie mniej.Ó
Tanie zwierciad¸o,
prosz«
Moc obliczeniowa komputerw
otwiera now er«
niskobudýetowej astronomii
skop, ktry nie moýe si« poru-
sza w gr« i w d¸? Konsor-
cjum, ktremu przewodz University
of Texas w Austin oraz Pennsylvania
State University, oto kto. Sprzecznoæ
pomi«dzy coraz ambitniejszymi plana-
mi obserwatorw a brutaln rzeczywi-
stoæci sk¸oni¸a uniwersytety do fi-
nansowego wsparcia budowy Telesko-
TELESKOP HOBBY-EBERLY dowodzi, ýe wielka nauka nie musi duýo kosztowa.
pu Hobby-Eberly (HET) w McDonald
Observatory w Teksasie. Podstawowa
konstrukcja teleskopu obiecuje wysok
wydajnoæ po okazyjnej cenie. Jego naj-
wi«ksze w æwiecie zwierciad¸o zbiera-
jce æwiat¸o ma 11 m ærednicy, lecz sza-
cowany na 13.5 mln dolarw koszt
budowy stanowi drobn cz«æ wydat-
kw ponoszonych na inne gigantyczne
teleskopy.
HET wymyælili we wczesnych, trud-
nych latach osiemdziesitych Lawren-
Sebringa Ð dok¸adnie w trzy lata od roz-
pocz«cia prac ziemnych. Gdy jesieni
bieýcego roku rozpocznie si« jego re-
gularna eksploatacja, HET b«dzie pra-
cowa wed¸ug elastycznego planu,
zgodnie z ktrym czas obserwatora mo-
ýe by dzielony na bloki w cigu kilku
nocy, co spowoduje maksymalne pod-
niesienie sprawnoæci, z jak teleskop
przesuwa swj ãwzrokÓ z obiektu na
obiekt. Elektroniczne detektory b«d
g¸adko (bez przerw) magazynowa
Corey S. Powell
20 å
WIAT
N
AUKI
Maj 1997
K
to budowa¸by olbrzymi tele-
[ Pobierz całość w formacie PDF ]