Talarczyk Stanisław - Obszar dolnej Noteci w okresie panowania elektorów brandenburskich (1455-1701), Historia ...
[ Pobierz całość w formacie PDF ]//-->Stanisław TalarczykObszar dolnej Noteci w okresiepanowania elektorówbrandenburskich (1455-1701)Nadwarciański Rocznik Historyczno-Archiwalny nr 5, 43-601998Na d w a r c ia ń s k iRo c z n ikHis t o r y c z n o-Ar c h iw a l n yNR 5 - ROK 1998Stanisław TalarczykSzczecinObszar dolnej Noteci w okresie panowania elektorówbrandenburskich (1455-1701)1. Rozwój gospodarczy Strzelec Krajeńskich, Drezdenkai DobiegniewaWprowadzenieNa obszarze dolnej Noteci nowa granica polsko - brandenburskautrwaliła się w roku 1368.' Wprawdzie ostra walka ojej przesunięcie napierwotną linię, a tym samym odzyskanie Drezdenka i Santoka trwałajeszcze prawie 100 lat, to jednak nie dała ona oczekiwanych rezultatów.W XVI wieku Korona wzięła na siebie ciężar obrony kresów wschodnich,co musiało doprowadzić do rozbrojenia granicy północno-zachodniej,tym bardziej że Litwa nie przejawiała większego zainteresowania dla tejsprawy. Zmniejszał się więc nacisk naszego państwa na tę ziemię, co sprzyjało jej germanizacji.W tym czasie zwiększył się też napływ ludności niemieckiej domiast i wsi dawnej kasztelanii santockiej i drezdeneckiej. Niemieccy badacze tego regionu oceniają ten okres jako czasy pokoju i rozwoju gospodarczego.A. Strzelce KrajeńskieZ trzech interesujących nas miast największy rozwój odnotowanyzostał w Strzelcach Krajeńskich. O dobrym stanie tego miasta informuje1G.L a b u d a,Polska granica zachodnia,Poznań 1971, s. 94.44S ta n isła w Tatarczyknas kataster podatkowy, który wydany został w 1562 r. W tym czasie wobrębie swych murów było ono całkowicie zabudowane i bez trudu zapłacić mogło wymagany przez panującego podatek. Było tam 122 domów piwowarów, 119 rzemieślników różnych branż oraz 28 małych domów lub tzw. „bud”, razem 269 obiektów mieszkalnych i warsztatowych.Mieszkało w nich ponad 300 rodzin, które cieszyły się względnym dobrobytem. Łącznie do kasy księcia elektora płaciły one 536 florenówpodatku rocznie. Był on wymierzony od dochodów uzyskiwanych z ziemi, warsztatów i sklepów funkcjonujących w mieście. Ponadto mieszczanie wnosili opłaty do kasy miejskiej. Nie musiały one być małe, jeżeliówczesne władze miejskie stać było na ciągłe powiększanie swoich nieruchomości drogą wykupu, co oznacza, że dysponowały one znacznyminadwyżkami.W tym czasie ratusz był już w bardzo złym stanie technicznym.Zdecydowano się więc na jego rozbiórkę i budowę nowego od podstaw,przeznaczając na ten cel posiadane rezerwy finansowe. Budowa realizowana była w latach 1600-1602. Na owe czasy był to okazały, dwupiętrowy budynek z ozdobną wieżą, który zlokalizowany został w środku rynku. Drewniany szkielet zbudowany został przez miejscowych cieśli, którzy następnie wypełnili go wypalaną cegłą, co korzystnie wyróżniało good pozostałych domów w mieście.Podziemie i parter wydzierżawiane były przez Joachima Dónninge-sa, który do roku 1625 prowadził tam swoją aptekę i winiarnię (potem, zazgodą księcia elektora, zostały one przeniesione do oddzielnego budynku). W górnych pomieszczeniach zbierała się Rada Miasta, od czasu doczasu również ogół mieszczaństwa. Znajdowały się tam pokoje dla burmistrza i niektórych płatnych urzędników. Architektonicznym pięknemratusz ten nie odznaczał się, a jego wewnętrzny wystrój był prosty, dostosowany do przyzwyczajeń ówczesnych ludzi. Nad jego wejściem widniałłaciński napis:Curia dat curias, a curis curia dicta.Rada Miasta w Strzelcach Krajeńskich składała się w 1628 r. z następujących osób:2Martin Appelmann - burmistrzKasper Turmann - drugi burmistrz i elektorski poborca czynszówDawid Herfand - podskarbiJoachim Dónninges - podskarbi2 C. T r e u,Geschichte der Stadt Friedeberg in Neumark und des Landes Freideberg,Freideberg 1909, s. 206.Obszar dolnej Noteci w okresie p a n o w a n ia elektorów...45Kristoph Appelmann - sędzia miejskiOtto Trebbin - członekPeter Milgast - członekJochen Ruffmann - członekAdam Lehmann - członek (późniejszy burmistrz).Burmistrz i radni pełnili funkcje bez pobierania regularnego wynagrodzenia. Obok należności z opłat sądowych przysługiwały im dochodyw naturaliach, jak pewne korzyści z polowania i łowienia pstrągów wrzece Polce. Burmistrzowi i sędziemu przysługiwały dochody z gospód wPrzyłęgu i w Górkach Noteckich, a także zwolnienie ze wszystkich obowiązków i ciężarów na rzecz miasta.Zatrudniono również miejskiego i sądowego pisarza w jednej osobie, który był zarazem notariuszem i doradcą prawnym.3 Otrzymał on 25guldenów, a także miał udział w dochodach sądu i rozdziale różnychnaturaliów.Ponadto płatnymi ludźmi obsadzane były następujące stanowiskaw mieście:• strażnik miejski (Knecht) dla obsługi targów i aresztu, który otrzymywał 6,5 guldena, 12 szefli żyta, 2 pomorskie guldeny, 1 parębutów, 6 łokci strzeleckiego sukna i 0,5 kopy śledzi;woźny sądowy;• dwaj pracownicy do obsługi wagi;• strzelec pracujący w Górkach Noteckich;• strażnik leśny, który otrzymał 8 guldenów, bezpłatnie mieszkanie,różne naturalia, udział w pieniądzach pobranych od ludzi zatrzymanych w lesie;• zarządca w majątku poklasztomym, który nadzorował uprawę pól ihodowlę zwierząt, przebieg żniw i zwózkę snopów do stodół;• owczarz w gospodarstwie poklasztomym, który był zobowiązanydo pracy w owczarni (ze swych dochodów musiał utrzymać pomocnika);• owczarz w majątku miejskim w Sławnie;• miejski posłaniec, który otrzymywał mieszkanie, 6 trojaków (monet) od pokonanej mili;• akuszerka, która otrzymywała bezpłatnie mieszkanie, różne naturalia oraz 6 srebrnych guldenów od 1 porodu.5 Tamże, s. 184.46S ta n is ła w TatarczykObowiązkiem strażnika miejskiego było przeciwdziałanie pierwokupowi, zwracanie uwagi na rzetelność miar i wag, a także czuwanie, abypodczas kościelnych kazań w knajpie nie było żadnych gości. Przed objęciem swej posady musiał przysięgać, że będzie wstrzymywał się od upicia. Wszyscy pracownicy zobowiązywali się do zachowania tajemnicy,szczególnie zaś do nieprzekazywania do publicznej wiadomości treściobrad Rady.Wszystkie gałęzie rzemiosła były intensywnie uprawiane, ale najbardziej dochodowym zajęciem pozostawała uprawa ziemi i hodowlazwierząt. Po wprowadzeniu wyszynku powiększyły się dochody z produkcji i sprzedaży piwa. W Strzelcach Krajeńskich najsilniejszy cech tworzyli szewcy i piwowarzy. Ich działalność oparta była na statutach zatwierdzanych przez administrację państwową wyższego szczebla. Najstarsze dokumenty cechowe zniszczone zostały podczas wojen i częstychpożarów. W wieku XVI zastąpione zostały przez nowe statuty cechowe,które pod względem treści niewiele różniły się od wcześniejszych.Zgodnie ze statutem, wprowadzonym w życie 6 kwietnia roku 1575,od kandydata do zawodu szewskiego wymagano poświadczeniao jegopoczciwym urodzeniu, niemieckim pochodzeniu i sposobie bycia, a takieprzyrzeczenia, że wytrzyma on okres 2-letniej nauki.Starszyźnie cechowej musiał on dać 1 beczkę piwa, natomiast kościołowi 2 funty wosku.Od ubiegającego się o tytuł mistrza czeladnika wymagano rocznejpracy u mistrza. Po wykazaniu się wymaganymi kwalifikacjami oraz cechami charakteru mógł on uzyskać prawa miejskie, a następnie czynićstarania o założenie własnego domu. W związku z tym musiał wykazać,że jest zaręczony z poczciwą panną albo wdową. Kandydat do dyplomumistrzowskiego musiał włożyć do „skrzyni cechowej” 8 talarów, a takżedostarczyć 1 beczkę piwa i 2 funty wosku. Ponadto w młynie mielącymkorę wymagano od niego opłaty w wysokości 18 groszy. Obowiązkowebyło również wykupienie całuna za 20 srebrnych groszy. Po wywiązaniusię z tych wszystkich obowiązków przystępował on do wycięcia ze skóryi uszycia po jednej parze butów, trzewików męskich oraz pantofli damskich. Jeżeli zostały one ocenione przez mistrzów cechowych jako źlezrobione i odrzucone, to ten kandydat musiał ponownie wędrować i podłuższym czasie swoje starania o tytuł mistrzowski powtórzyć.44 Tamże, s. 122, 123. [ Pobierz całość w formacie PDF ]