Taternik 2004 nr 1, Magazyn Taternik

[ Pobierz całość w formacie PDF ]
Nr 1 (301)
Warszawa 2004
Rok 78
Karakorum i Himalaje
– wariant polski
Andrzej Paczkowski
Choć wiemy już bardzo dużo o historii polskiego alpinizmu, nie jest jasne kto i kiedy przekroczył
granicę między wiedzą o tym, że jacyś ludzie walczą o zdobycie najwyższych szczytów świata, a prze-
konaniem, że można się do tej walki przyłączyć. Zapewne wydarzyło się to gdzieś około 1924 r., może
podczas jakichś pogwarek w tatrzańskim schronisku, może w trakcie obgadywania minionego sezonu
przy domowej herbacie (lub nalewce). Na pewno wśród pierwszych, którzy przekonanie takie zaczęli
podzielać – i upowszechniać – znajdowali się Adam Karpiński (rocznik 1897) i Konstanty Narkiewicz-
Jodko (rocznik 1901). Jakkolwiek obaj byli młodzi, nie należeli do ludzi zapalczywych: wiedzieli, że
to o czym marzą, jest trudne i wiedzieli, że aby marzenie zrealizować trzeba się solidnie przygotować.
Zaczęli nie tylko studiować relacje z wypraw himalajskich, ale podjęli próbę zimowego przejścia grani
Tatr, wychodząc z założenia, że przedsięwzięcie takie jest dobrą szkołą – ducha, ciała i sprzętu. Daleko
nie uszli – w kwietniu 1928 r. w ciągu 11 dni dotarli od Przełęczy pod Kopą do Białej Ławki. Taki był
początek polskiej drogi w góry najwyższe. Po nim przyszły wyjazdy w Alpy, na Kaukaz, Spitzbergen,
a przede wszystkim dwie wyprawy andyjskie, z których pierwszą (1933/34) poprowadził Narkiewicz.
Karpiński był jej uczestnikiem, ale to on przejął inicjatywę: w 1936 r. doprowadził do powołania przez
KW Komitetu Himalajskiego i opublikował artykuł „O program ekspansji polskiego alpinizmu”. Razem
jeszcze planowali wyprawę na K 2, ale gdy zamiast niej udało się w 1939 r. zorganizować wyprawę na
Nanda Devi East, Narkiewicz na nią nie pojechał. A Karpiński z niej nie wrócił.
Z uwagi na wojnę i to, co po niej stało się w Polsce, zamiast jechać w Alpy trzeba było organizować
„alpiniadę” na grani Wołoszyna, a kiedy trwała złota era Wielkiego Koszenia ośmiotysięczników, pozo-
stawały marzenia i czytanie książek o tym, co robią inni. Ale gotowość trwała, toteż, gdy tylko powstały
– po 1956 r. – możliwości, lawina ruszyła. Zapoczątkował ją Bolesław Chwaściński, którego pomysł roz-
poczęcia eksploracji Hindukuszu na długo wytyczył jedną z głównych ścieżek „polskiej drogi”: w latach
1960-1978 odbyło się około 90 wypraw w ten rejon, a około 120 osób weszło na siedmiotysięczniki. Nowy
impuls tej passie dał Jerzy Warteresiewicz, który w 1966 r. pytał zaczepnie w „Taterniku”: „Himalaje
– z nami czy bez nas?”. Odpowiedź brzmiała – z nami! Tę najważniejszą część drogi otworzył Andrzej
Zawada, kierując w 1971 r. zwycięską wyprawą na Kunyang Chhish (7852). Od 1974 r. (z I wejściami
na Shishpare Sar wyprawy Janusza Kurczaba, i na Kangbachen wyprawy Piotra Młoteckiego) nie było
już roku, aby w Karakorum i Himalajach (innych wielkich pasm nie licząc) brakowało polskiej wypra-
wy, a zasługą Zawady było wskazanie polskiej specjalności: góry najwyższe zimą. Polska „złota era”
zaczęła się z pewnością w 1978 r. zdobyciem dwóch dziewiczych wierzchołków Kangchendzöngi (oba
po ok. 8500 m) i wejściem Wandy Rutkiewicz na Mount Everest. Wyprawy zimowe (pierwsze wejścia na
7 szczytów ośmiotysięcznych), aktywność kobiet i trudne wejścia ścianowe (Wojciech Kurtyka) to były
z pewnością znaki firmowe polskiego alpinizmu. A także fenomen Jerzego Kukuczki, który w 1987 r.,
osiągnął Koronę Himalajów, w tym na większość szczytów poprowadził nowe drogi lub dokonał I wejścia
zimowego. Mimo, iż nie brakowało porażek i wielkich tragedii (jak w 1986 r. na K2 czy w 1989 r. pod
Everestem), mimo wielu niesprzyjających okoliczności (jak np. brak „wymienialnej” waluty) polski alpi-
nizm okazał się światową potęgą, stał się w pełni nowoczesny i w dobrym tego słowa znaczeniu interna-
cjonalny. A także, podobnie jak gdzie indziej, podlegał zjawisku komercjalizacji i profesjonalizacji.
Jeśli nie ma raczej większego sporu o to kiedy zaczęła się owa „złota era”, trudno orzec kiedy się
skończyła. By chyba jednak „to już nie to samo”, oczywiście w sensie jakościowym, nowych pomysłów
wyprawowych czy zrobienia jakiegoś światowego „hitu”, bo rok w rok jesteśmy świadkami pięknych
i trudnych przejść. A może to tylko nostalgia? Tak czy inaczej mija mniej więcej 80 lat od chwili, gdy
dwa młodzi faceci powiedzieli sobie – Himalaje z nami. I stało się...
1
TATERNIK 1•2004
Karakorum Zachodnie
Karakorum Zachodnie
Jerzy Wala
Góry Karakorum stanowią część rozległego
obszaru wyżynno-wysokogórskiego Centralnej
Azji i należą do najsilniej zlodowaconych obsza-
rów strefy podzwrotnikowej kuli ziemskiej. Tutaj
przedstawiona jest tylko część tych gór, do której
odnosi się nazwa wymieniona w tytule. Teren
ten jest bardzo interesujący, a przy tym stosun-
kowo łatwo dostępny ze względu na Karakoram
Highway, liczne drogi boczne oraz przez bliskość
stolicy prowincji Gilgit, do której można też do-
stać się drogą lotniczą.
I. Co oznacza nazwa Western Karakoram?
Kenneth Mason w raporcie „Karakoram
Nomenclature and Karakoram Conference
Report” zamieszczonym w „The Geographical
Journal” z 1938 roku [1] i w „The Himalayan
Journal” [2] podaje podział regionalny gór
Karakorum, lecz jeszcze bez określenia granic
i jednostek niższego rzędu. Dla obszaru nas in-
teresującego wprowadza nazwy: Batura Muztagh
i Lupghar Group, lecz góry określone pierwszą
nazwą zalicza do Great Karakoram a drugie do
Lesser Karakoram. Podział całego Karakorum
na wymienione dwa podobszary przetrwał do
obecnych czasów w lite-
raturze górskiej, choć nie
znajduje uzasadnienia
w morfologii terenu, ani
nie odpowiada obecnym
zasadom klasyfikacji te-
renów górskich.
Tego podziału trzymał
się także prof. Günter
Oskar Dyhrenfurth
w słynnej książce:
„Baltoro, Ein Himalaya
Buch” [3], wydanej
w 1939 roku. Pisze w niej
tylko „Batura Mustagh:
Westlich der Schlucht
des Hunza-Flusses”.
Zapis „Muztagh” wy-
stępuje w literaturze
anglojęzycznej a w nie-
mieckojęzycznej za
Dyhrenfurthem przyjęto
pisownię” Mustagh” z li-
terą „s” zamiast „z”.
Przystępując w 1985 roku
z Andersem Bolinderem, z je-
go inicjatywy, do opracowa-
nia aktualnej orograficznej
mapy całego Karakorum [5],
konieczne stało się ścisłe określenie granic tych
gór oraz podziału na jednostki niższego rzędu.
Lepsza znajomość terenu i bardziej zaawanso-
wana eksploracja wymagały odejścia od ustaleń
konferencji z 1938 roku. Odstąpiliśmy więc od
nieuzasadnionego podziału na Great i Lesser
Karakoram, wprowadzając na mapę orograficz-
ną Karakoram 1:250 000 [5] podział na trzy
podobszary: Eastern Karakoram – dla terenu na
wschód od rzeki Nubra i Lodowca Siachen, nale-
żącego do Indii i Chin, Central Karakoram – obej-
mującego większość tych gór z ośmiotysięcznymi
szczytami, oraz Western Karakoram – dla terenu
oddzielonego przełomem rzeki Hunza, odwad-
niającej również część Pamiru, a tu tworzącej
naturalną granicę. Góry Ghujerab zaliczane do
Karakorum przez K. Masona [1,2] oraz G.O.
Dyhrenfurtha [3] a także w niektórych atlasach
i mapach, zostały potraktowane jako Northern
Karakoram. Pomimo, że w niektórych pakistań-
Usytuowanie Karakorum Zachodniego względem całego obszaru górskiego.
2
TATERNIK 1•2004
Karakorum Zachodnie
Twins w środku i Shani Peak z prawej, w górze doliny
Naltar Gah.
Fot. Adam Zachwieja.
Hunza od wschodu, Ishkuman i Karambar od
zachodu oraz Gilgit od południa i Chapursan od
północy. Od południa i zachodu sąsiaduje z gó-
rami zaliczanymi do Hindukuszu a od północy
z Pamirem.
Pisowni „Karakoram” trzymał się K. Mason
a za nim Zdzisław Dąbrowski – redaktor
„Taternika” w latach 1936–1939 [6] a „Karako-
rum” upowszechnił u nas Jan K. Dorawski [7],
przyjmując stanowisko G.O. Dyhrenfurtha [3].
W moich opracowaniach zgodnie z urzędowymi
publikacjami pakistańskimi, chińskimi i indyj-
skimi, piszę „Karakoram”.
1
Trzeba dodać, że Harish Kapadia, redaktor
„The Himalayan Journal” oraz ekspert od gór na
terenie Indii, stosuje nazwę „Eastern Karakoram”
[8]. Także „Western Karakoram” występuje w li-
teraturze.
W artykule stosowane są słowa: Peak, Glacier,
Pass, Wall, Col, itp. Na terenie Pakistanu język
angielski jest używany w dokumentach, na ma-
pach a nawet przez miejscową ludność mówiącą
różnymi językami. Stąd gdzie nie ma nazw miej-
scowych stosuje się język angielski i pisownię
angielską. W artykule pominięte są znaki diakry-
tyczne występujące często przy nazwach.
II. Podział Karakorum Zachodniego.
Oglądając mapy i atlasy spotykamy w tym
terenie różne nazwy: Batura Group, Yashkuk
Group, Atabad Group, Lupghar Group. Jednak
nie są one związane z jakimś usystematyzo-
wanym podziałem regionalnym. Natomiast na
mapie orograficznej Karakoram 1:250 000 [5]
Karakorum Zachodnie podzielone zostało na
trzy grupy górskie: Lupghar Mountains i Batura
Muztagh, w nawiązaniu do raportu K. Masona [1,
2], wyłączając z drugiej grupy górskiej otoczenia
dolin Naltar, Sher Gah i Phakor Gol oraz tworząc
z tego terenu grupę Naltar Mountains. Dalszy
podział na podgrupy został pominięty.
Końcowe lata XX wieku posunęły eksplorację
Karakorum tak znacznie, że w studium Tsuneo
Miyamori i Sadao Karibe: ,,A Study of Karakoram
skich dokumentach i publikacjach bywają uwa-
żane za Pamir, włączyliśmy je do Karakorum,
zakładając także, że Khunjerab Pass (4703 m)
i rzeka Khunjerab, będąca dopływem Hunzy, sta-
nowić będzie na mapie dobrze czytelną granicę.
Propozycję tę przyjęła komisja SGIM-UIAA na po-
siedzeniu w Sabadel w Hiszpanii w 1985 roku.
Tablica 1. Po
dział regionalny wg T. Miyamori i S. Karibe [9]
Jednostki
hierar-
chiczne
rzędu
Nazwa jednostki regionalnej
I
Karakoram
II Great Karakoram Lesser Karakoram
III Batura Muztagh Lupghar Group
IV
1. Naltar Group
2. Purian Sar Group
3. Koz Group
4. Yashkuk Group
5. Kampire Dior
Group
6. Kuk Group
7. Batura Group
8. Pasu Group
9. Atabad Group
Tablica 2. Podział wg autora artykułu
Jednostki
hierarchiczne rzędu
Nazwa jednostki regionalnej
1
W tej sprawie redakcja postanowiła zasięgnąć rady u kilku znawców
tematu, m.in. red. Józefa Nyki i znawcy języków orientalnych – prof.
Macieja Popki. Oto cytat z listu M. Popki: „A więc na pewno Karakorum,
z akcentem na u, jak to w językach tureckich. Korum, kurum pochodzi
ze staro tureckiego qorum (epicentrum w dol. Zerawszan), oznacza
piarg (gł. na stokach i płaskich szczytach rozległych wyżyn), usypisko,
zwały kamieni w łożyskach rzek. Zapożyczone do języków nieturec-
kich, np. tadżyckiego, w tym samym znaczeniu. Element licznych topo-
nimów od Kaukazu po Jakucję, gł. w Azji Środkowej. Góry Karakorum
- od przełęczy Karakorum.” Podobnego zdania jest J. Nyka, dla którego
dodatkowym argumentem jest wieloletnie przyzwyczajenie polskiego
czytelnika do nazwy Karakorum. W związku z powyższym, w tekście
artykułu J. Wali redakcja, za zgodą autora, postanowiła zmienić na-
zwy, w przypadkach spolszczania nazw. A więc mamy: „Zachodnie
Karakorum” ale również – „Western Karakoram” (red.).
I
Karakoram
II
Western Karakoram
III
1. Naltar Mountains
2. Purian Sar Mountains
3. Batura Muztagh – East
4. Batura Muztagh – West
5. Lupghar Mountains
Karakorum Zachodnie (Western Karakoram)
obejmuje więc teren ograniczony dolinami rzek:
3
TATERNIK 1•2004
Karakorum Zachodnie
Orografia, granice i po-
dział na grupy i podgru-
py górskie Karakoram
Zachodniego.
a - podział na grupy
i podgrupy górskie
w książce Wolfganga
Heichela
(lit. 43);
b - podział wprowa-
dzony do niniejszego
artykułu.
4
TATERNIK 1•2004
Karakorum Zachodnie
Dumial (Upper Naltar) w dolinie Naltar Gah i szczyty ok. 4800 do 5000 m w
grzbiecie ograniczającym ją od południa. Fot. Adam Zachwieja.
łom rzeki Hunza z przełęczą
Khora Bhurt (4661, 4630 m)
uważaną obecnie za wschod-
nie ograniczenie Hindukuszu.
Nazwano go Batura Muztagh
– od największego lodowca
spływającego wzdłuż grzbietu
po jego pn.-wschodniej stronie.
Najwyższe jego wzniesienia
to szczyty Batura I do IV pod
wspólną nazwą Batura Wall.
W środku grzbietu wznosi
się Kampire Dior (7168 m),
z którego odbiega ku południo-
wi rozgałęziona grań łącząca
z obszarem Naltar Mountains.
W kierunku północno-wschod-
nim poprzez wysokie szczyty
grań łączy się z Lupghar Mountains.
Krajobraz odznacza się wybitnie surowym,
wysokogórskim charakterem, z cechami typo-
wymi dla strefy suchej, z głębokimi korytowymi
& Hindu-Kush Mountains” [9] wprowadzony zo-
stał podział na więcej grup górskich przy zacho-
waniu regionalizacji z raportu K. Masona [1,2].
Pokazuje to tablica 1. Za tą koncepcją poszedł
także Wolfgang Heichel przygotowując publikację
DAV o historii eksploracji
Karakorum Zachodniego
[43].
W niniejszym artykule
przy opisie terenu autor
przyjął prostszy podział na
grupy górskie , który przed-
stawiony jest w tablicy nr 2.
III. Krajobraz Karakorum
Zachodniego.
Gdy spojrzymy na zdjęcia
fotograficzne, mapy topo-
graficzne i satelitarne [29],
zauważymy wyraźne oddzie-
lenie tego terenu od reszty
Karakorum a nawet nieco
inną rzeźbę, charakteryzu-
jącą się głęboko wciętymi
dolinami z nisko położonym
dnem n.p.m. W miejscu,
gdzie rzeka Hunza wpada do
rzeki Gilgit, wysokość wy-
nosi 1450 m n.p.m. a naj-
wyższe szczyty przekraczają
znacznie 7700 m. Dlatego
też w połowie XX wieku geo-
grafowie i geolodzy nie mogli
się zdecydować, czy włączać
go do Karakorum.
Centralnie usytuowany
potężny grzbiet (ponad 100
km długości), łączy prze-
Mapka orograficzna grupy górskiej Naltar Mountains. Opr. J. Wala na podstawie
mapy satelitarnej (29) oraz innych materiałów topograficznych.
5
TATERNIK 1•2004
[ Pobierz całość w formacie PDF ]
  • zanotowane.pl
  • doc.pisz.pl
  • pdf.pisz.pl
  • cs-sysunia.htw.pl