tr-edu-sc09-niebo-nad-warszawa, edukacja, wykłady i notatki, Tryptyk warszawski
[ Pobierz całość w formacie PDF ]Warszawski Tryptyk Edukacyjny
Do wykorzystania na lekcjach:
zyki (astronomii).
Niebo nad Warszawą
Leontyna Gąsienica-Samek
Cele
- przedstawienie różnych znaczeń i kontekstów pojęcia „niebo”
- doskonalenie umiejętności wnikliwej obserwacji otoczenia przydatnej w rozumie-
niu zjawisk przyrodniczych i wpływu człowieka na środowisko (w tym rozumienia
wyglądu nieba)
- kształtowanie wrażliwości estetycznej ucznia.
Środki dydaktyczne
- skopiowane zdjęcia z albumów
Tryptyk Warszawski,
przygotowane do pracy w grupach
- komputer, rzutnik multimedialny
- podręcznik „Fizyka i astronomia. Część 2”, WSiP (kształcenie w zakresie podstawowym)
- karty pracy dla grup.
Metody pracy
- praca w grupach
- praca ze źródłem
- dyskusja.
Zespoły uczniów otrzymują wydrukowane zdjęcia (każdy zespół inny zestaw), mają
też możliwość obejrzenia tych zdjęć na ekranie monitora, z możliwością dokonania
zbliżeń. Każdy zespół pracuje nad innym problemem, a kluczem do rozwiązania tych
problemów są: wnikliwe analizy obrazów przedstawionych w formie zdjęć, wiadomości
przytoczone na wstępie lekcji przez nauczyciela, wiadomości z podręcznika oraz z In-
ternetu. Przygotowując wydruki należy pamiętać o prawach autorskich i procedurach
legalności kopii. Nauczyciel na wstępie powinien ustalić zasady oceny pracy uczniów,
w tym sposób pozyskiwania i przetwarzania informacji.
Przebieg lekcji
Przedstaw temat i cele zajęć.
q
Zaprezentuj różnorodne znaczenia słowa „niebo”. Możesz zainicjować dyskusję uczniów na
ten temat. Omów kilka znaczeń tego słowa, czyli:
- religijne – miejsce przygotowane przez Boga dla tych, którzy na Ziemi wypełniają Jego
wolę (niebo – niebiosa)
91
q
Niebo nad Warszawą
- potoczne – sklepienie niebieskie, błękit nieba, rmament, widoczny wysoko, czasem
pogodne, czasem zasnute chmurami
- naukowe – obraz utworzony przez promienie światła słonecznego (w nocy światła
odbitego przez Księżyc i inne obiekty kosmiczne, czy emitowanego przez gwiazdy)
rozproszonego w atmosferze ziemskiej.
q
Zapytaj uczniów, czy pamiętają lmy naukowe, przedstawiające ciemną przestrzeń kosmiczną,
w której pojawiają się obiekty kosmiczne oświetlone promieniami Słońca.
Ziemia widziana z Kosmosu jest błękitną kulą. Na ten kolor ma wpływ zjawisko rozpraszania
światła w atmosferze ziemskiej.
q
Wyjaśnij przyczyny niebieskiego koloru nieba (stopień rozpraszania/pochłaniania odmienny
dla poszczególnych długości fal promieniowania elektromagnetycznego).
q
Pokaż uczniom zdjęcie.
Nie omawiaj obszernie tego zdjęcia, powiedz tylko o kolorach na niebie (ciemne tło prze-
strzeni pozaziemskiej, błękit chmur i jasno świecące Słońce).
q
Zaproś uczniów, by opisali zdjęcie według procedury poznawczej: WIDZĘ – ANALIZUJĘ –
DZIAŁAM. Najpierw powinni analizować cały obraz, łącznie z własnościami skupień pary
wodnej. Powinni zwrócić uwagę na barwę ramek zdjęcia, które u dołu wydają się czarne,
u góry – wydają się jaśniejsze. Następnie niech skupią się na detalu w górze zdjęcia.
q
Powiedz, że teraz porównacie rzeczywiste informacje o zdjęciu z wrażeniami odniesionymi
przez uczniów. Zapytaj, czy blady szczegół pod świecącym okrągłym Słońcem jest Księży-
cem (zakładając, że nie wiemy, iż fotogra a przedstawia zaćmienie Słońca), czy ta jego część
byłaby oświetlona? Uczniowie powinni wywnioskować, że sierp Księżyca byłby w takiej
92
Warszawski Tryptyk Edukacyjny
sytuacji odwrócony. Zapytaj: z której strony pada światło? Uczniowie domyślają się, że nie
jest to Księżyc. Spytaj uczniów, co to jest – jeśli to nie księżyc?
q
Wyjaśnij uczniom, że ten sposób analizy może im pomóc w krytycznym przyjmowaniu in-
formacji. Zanim w jakiejkolwiek sferze zaczną działać, powinni dokonać obserwacji obiektu,
przemyśleć – czy to, co widzą jest realne, prawdziwe, logiczne. Przypomnij, że pierwsze
wrażenie z obserwacji jest bardzo ważne, gdyż działa na sferę emocjonalną ludzkiego umy-
słu, a ta pobudza przecież motywację do działania. Jednak dopiero konfrontacja tego, co
odczuwamy, z tym, co wiemy, kieruje nas na właściwe tory działania.
q
Informacja dla nauczyciela: na zdjęciu, pod obrazem Słońca (w postaci intensywnie świe-
cącej jaskrawej plamy) znajduje się obraz rzeczywistego kształtu Słońca, jaki jest widoczny
podczas zaćmienia (obraz jest nie jest już tak jasny, ale dzięki temu dokładnie widoczny jest
rzeczywisty kształt źródła światła). Oprócz tego zjawiska można jeszcze zauważyć kolory
widma powstałe w wyniku rozczepienia światła białego w układzie optycznym obiektywu
(warto zwrócić uwagę na kolejność w jakiej układają się kolory odpowiadające częstościom
fal promieniowania elektromagnetycznego).
q
Podziel klasy na cztery zespoły (liczba uczniów w zespole podyktowana liczebnością gru-
py). Omów zasady pracy i jej oceny. Rozdaj uczniom materiały. W czasie pracy zespołów
uczniowie mogą oglądać zdjęcia na ekranie monitora (na dużym ekranie będą wyświetlane
zdjęcia podczas prezentacji pracy zespołów). Wyznacz czas pracy grupowej (maksymalnie
15 minut). Pracuj z grupami, poprawiając błędy merytoryczne w prezentacjach.
q
Omów wyniki pracy poszczególnych grup, a następnie oceń pracę uczniów. Daj uczniom
możliwość odniesienia się do twoich uwag merytorycznych.
Karta pracy zespołu I
(prognoza pogody)
Zdjęcie 1 –
Oblicze Sawy
, s. 5
Zdjęcie 2 –
Spojrzenie Warsa
, s. 5
Przyjrzyjcie się uważnie zdjęciom lotniczym Warszawy, wykonanym jednego dnia w prze-
dziale pół godziny. Miejsca, z którego wykonano fotogra e nie są te same, ale to nie jest w tym
przypadku istotne.
Odpowiedzcie na pytania:
- czym zasadniczo różni się wygląd nieba nad Warszawą na tych zdjęciach?
- co ma wpływ na kolor nieba nad Warszawą na poszczególnych zdjęciach?
- w jakiej kolejności zostały zrobione zdjęcia (nie sugerujcie się kolejnością numerów przy-
pisanych zdjęciom)?
- zakładając kolejność wykonania zdjęć przyjęliście zapewne, że między wykonaniem obu
fotogra i nastąpiła zmiana warunków atmosferycznych. Na czym ta zmiana polegała?
- jakiej pogody spodziewamy się w Warszawie przy założonej powyżej kolejności wykonania
fotogra i?
- czy takiej samej pogody spodziewalibyśmy się, gdyby założyć inną kolejność wykonania
fotogra i?
Karta pracy zespołu II
(kolor nieba w pogodny dzień)
Zdjęcie 1 –
Spojrzenie Warsa
, s.93
Zdjęcie 2 –
Spojrzenie Warsa
, s. 131
Zdjęcie 3 –
Spojrzenie Warsa
, s. 143
Przyjrzyjcie się uważnie fotogra om. Pierwsza ukazuje panoramę lewobrzeżnej Warszawy wy-
konaną znad korony stadionu X-lecia, druga całą niemal Warszawę widzianą od strony praskiej.
Odpowiedzcie na pytania:
- jakie kolory nieba obserwujemy na fotogra ach?
- czy intensywność zabarwienia nieba jest jednakowa? Od czego zależy?
- czy możemy stwierdzić obecność Słońca na niebie podczas wykonywania zdjęć? W jaki sposób?
93
Niebo nad Warszawą
- spróbujcie ustalić pory dnia (przedpołudnie, południe, popołudnie), w których wykonano
poszczególne zdjęcia. Na czym opieracie swoje przypuszczenia?
- przyjrzyjcie się obrazowi Słonecznego Zegara Zygmuntowskiego. Co można odczytać
z układu cieni?
- co oznacza termin
niebo
w nauce? Jakiego jest koloru? Czy niebo występuje w przestrzeni
kosmicznej?
- jaka jest barwa nieba na innych planetach i gwiazdach?
Karta pracy zespołu III
(kolory na niebie w zależności od pory dnia)
Zdjęcie 1 –
Oblicze Sawy
, s. 13
Zdjęcie 2 –
Spojrzenie Warsa
, s. 173
Zdjęcie 3 –
Pokolenie Varsovia.pl
, s. 5
Zdjęcie 4 –
Pokolenie Varsovia.pl
, s. 131
Przyjrzyjcie się uważnie fotogra om. Pierwsza ukazuje panoramę lewobrzeżnej Warszawy
o świcie, druga – całą niemal Warszawę widzianą od strony praskiej z niebem poprzecinanym
śladami obecności samolotów, na trzeciej fotogra i widoczne jest niebo, podobnie poprzecina-
ne śladami po przelatujących wysoko samolotach, ale obraz uchwycono tuż po zachodzie Słońca.
Ostatnią fotogra ę wykonano nocą.
Odpowiedzcie na pytania:
- czym spowodowana jest szaroczerwono oletowa barwa dominująca na fotogra i warszaw-
skiego świtu? Wyjaśnijcie to korzystając z dostępnych źródeł wiedzy
- dlaczego zabarwienie nieba przedstawionego na fotogra i drugiej tak bardzo różni się od
przedstawionego na fotogra i trzeciej?
- dlaczego niebo świtem różni się kolorem od nieba po zachodzie Słońca
- czy można określić kolor nieba na fotogra i czwartej? Gdzie jest linia widnokręgu?
- uzasadnijcie znaczenie słowa
niebo
, rozumiane jako rozproszone przez atmosferę promie-
niowanie słoneczne.
Karta pracy zespołu IV
(zależność między barwą nieba a czystością atmosfery)
Zdjęcie 1 –
Oblicze Sawy
, s. 167
Zdjęcie 2 –
Spojrzenie Warsa
, s. 33
Przyjrzyjcie się uważnie fotogra om. Pierwsza ukazuje niebo nad stolicą, kolor nieba jest
żółtawy, niżej żółtoszara warstwa atmosfery – czyżby smog? Zdjęcie zrobiono z wysokości 800 m
nad ziemią. Druga fotogra a ukazuje „płuca Warszawy”, czyli Puszczę Kampinoską.
Odpowiedzcie na pytania:
- jakie kolory nieba obserwujemy na fotogra ach?
- jakie zjawiska optyczne poznane na lekcjach można dostrzec na oglądanych obrazach lot-
niczych (rozszczepianie, rozpraszanie, odbicie, załamanie, pochłanianie)
- czy podstawie barw możemy rozpoznać rodzaj zawiesiny w atmosferze?
- z czego może wynikać żółtawe zabarwienie chmur i nieba nad Warszawą?
- jakie skutki dla życia mieszkańców ma obecność spalin i pyłów w powietrzu?
- co można zrobić, by ograniczyć emisję szkodliwych substancji do atmosfery?
- co oznacza termin niebo w nauce? Jakiego jest koloru? Czy niebo występuje w przestrzeni
kosmicznej?
- jaka jest barwa nieba na innych planetach i gwiazdach?
Leontyna Gąsienica-Samek
nauczyciel zyki do 2008 r.
e-mail: leontynags@wp.pl
94
[ Pobierz całość w formacie PDF ]