Tazbir Janusz - Kultura szlachecka w Polsce, ebooks
[ Pobierz całość w formacie PDF ]//-->BIBLIOTEKA WIEDZY W S P Ó Ł C Z E S N E JOMEGARADAPROGRAMOWAPrzewodniczący: Jan SzczepańskiW i c e p r z e w o d n i c z ą c y : SzczepanPieniążekCzłonkowie:Czesław H e r n a s , Janusz L Jakubowski,Tadeusz Kielanowski, Krzysztof M a j k a .W ł o d z i m i e r z M i c h a j ł o w , Jan M i c h e j d a ,Jerzy Sablik, A d a m U r b a n e k ,Janusz ZakrzewskiSekretarz Rady: Krzysztof RajewskiJanusz TazbirKULTURASZLACHECKAW POLSCEROZKWIT -UPADEK -RELIKTYWiedza PowszechnaWarszawa 1978Okładka i stronaiózejCz.tytułowaBieniekIlustracja na okładceJuliusz Kulesza5}363Printed in P o l a n d(g)Copyright b y P a ń s t w o w e W y d a w n i c t w o„Wiedza Powszechna"W a r s z a w a 19TBPuolikacja w y d a n a z pomocą finansową F A MRedaktor: HalinoMyślickaRedaktor techniczny: B a r b a r a ParczeicskgK o r e k t o r : ZdzistotoBocheńsMZGK.W y d a n i er,N a k ł a d 10 300 egz.A r k . w y d . 9,9. A r k d r u k . 14,73.P a p i e r d m k . sat. ki. I V , TO g, 80X100.o d d a n o do składania w czerwcu 1977.D r u k ukończono w marcu 1978.Cena zł 20,—Z a k ł a d nr 5 w Bytomiu. Zara. 19S — S-104WSTĘPPrzedmiotem tego zarysu jest^ temat-imo-rze. Jeśli bowiem ograniczymy g ó nawetdookresu, kiedy państwo polskie było nazywaneRzecząpospolitą szlachecką, to i tak obejmieon blisko trzysta lat naszej historii, na któreprzypadają ważkie epoki renesansu, barokui oświecenia. Co więcej, skoro podtytuł pracygłosi, iż ma ona objąć również i zagadnienieupadku kultury szlacheckiej oraz jej reliktów,stanie się rzeczą jasną, że w istocie zasięgchronologiczny tego zarysu rozciąga się na blisko pięć wieków naszego państwa, narodui społeczeństwa. Obok rozległości czasowejistotny jest również terytorialny zasięg kultury szlacheckiej; w tym samym przecież organizmie politycznym mieściły się podchodzącepod Bałtyk dworki pruskie, co i położone niemal nad Morzem Czarnym siedziby kresowychziemian. Mimo daleko idącejuniformizacjiwarstwy rządzącej, jeśli chodzi o ideologię polityczną czy nawet wygląd zewnętrzny (strój),różnice w stylu życia oraz poziomie rozwojugospodarczego musiały być mimo wszystkoznaczne. Kiedy przy różnych okazjach szlachta-nflancka stykała się z podkarpacką, a wielko-5polska z ukraińską, konfrontacje te wypadałdość szokująco.ĄNależy również pamiętać, że wpływy szląjchecku2,.,wsensie oddziaływania pewnychWZOĘców obyczajowych czy nawet etycznych, s:^gały daleko poza tę warstwę oraz promieniałwały na kraje sąsiadujące z Polską. Wreszcaznaczna jest rozległość podstawy źródłowej,yktórej — niczym w lustrze — odbijała się kmjjtura szlachecka w jej różnorodnych i jakżJbarwnych przejawach.,Owe pamiętniki, diąjjriusze, raptularze, gawędy, fraszki czy satyrjjukazały się częściowo w X I X i X X wieku(4znacznej mierze zreszitą dzięki inicjatywie wyjdawniczej rozswiniętej już w latach Polski Lu^dowej). Ileż jednak materiałów spoczywa p<dziś dzień w pyle bibliotek, rozsianych po przejróżnych starodrukach,silva rerumczy kojdeksach poezji ulotnej. Dodajmy do tego jeszjcze zabytki kultury maiteriamej, od portaetó^trumiennych poczynając, na pasach słuckicikończąc. A przecież istniały i formy pośredniełączące formę plastyczną z zapisem literackiirjjjak choćby pochodząca z początków X V I I wiejku podobizna Jędrzeja Szydłowskiego. Jeś."wierzyć późniejszej anegdocie, klęcząc u stó]krzyża, miał on zapytywać Zbawiciela: „Chste Panie, czy kochasz mnie?", na co Pan Jezmu odpowiadał: „ A jakże, jaśnie wielmożn;kanclerzu płocki, [...] kocham cię".Temat kultura szlachecka w jej najrozmai'szych, nieraz dość zabawnych dla nas przejawach długo jeszcze będzie stanowił wdzięcznpole studiów dla wielu badaczy. Gdybyśmy tKwiem założyli nawet rzecz z gruntu niemoalwą, a mianowicie, iż cały zasób źródłowy Uten temat zostanie do grantu zbadamy, sklasjl1Por.Tradycje szlacheckie u> kulturze polakiej,p<red.Ż.Stefa newskiej, W a r s z a w a 1976, s. 167.16 [ Pobierz całość w formacie PDF ]