TRAKTAT WELAWSKO-BYDGOSKI 1657., 💞 Najnowsza historia Polski, Sejm
[ Pobierz całość w formacie PDF ]FRAGMENT TRAKTATU WELAWSKO-BYDGOSKIEGO
Z R. 1657
(M. D o g i e l,
Codex diplomalicus, o. c.,
t. IV, s. 487 i n. Przekład
A. Wolffa.)
EDYCJA KOMPUTEROWA:
MAIL TO:
MMII ®
[.....] 4. Najjaśniejszy Elektor
1
zwróci całkowicie i bez żad-
nego zastrzeżenia to wszystko, co w całym Królestwie Polskim,
Wielkim Księstwie Litewskim i biskupstwie warmińskim pod
jakimkolwiek bądź tytułem zajął i faktycznie dzierży na skutek
tej wojny lub układów ze Szwedami
2
, skoro tylko układ niniej-
szy zostanie zatwierdzony przez Jego Królewską Mość i sena-
torów oraz towarzyszących Jego Królewskiej Mości głównych
urzędników koronnych i nadwornych. Opróżnianie miejscowo-
ści będzie się odbywało za wzajemnym porozumieniem komisa-
rzy obu stron według zwykłych prawideł wojennych, bez ża-
dnego krzywdzenia i uciemiężania mieszkańców i bez burzenia
nowych i dawnych fortyfikacji — chyba żeby to zostało uzna-
ne za korzystne w niektórych miejscach za wspólną zgodą
stron — bez zabierania wreszcie artylerii należącej do biskup-
stwa
3
. Zważywszy na to i na inne sprawy, zwłaszcza niżej
wyłuszczone, oraz z innych słusznych przyczyn Najjaśniejszy
Elektor sam i potomkowie jego płci męskiej, odeń z prawego
łoża pochodzący, a następnie wszyscy ich potomkowie, dopóki
ktokolwiek z męskich potomków Najjaśniejszego Elektora po-
zostanie przy życiu, będą mieli mocą prawa zwierzchniego
z najwyższą i nieograniczoną władzą Księstwo Prus, określone
tymi granicami, w jakich posiadał je Najjaśniejszy Elektor
przed wybuchem wojny tytułem lenna i będą nim rządzili bez
żadnych ciężarów uprzednio świadczonych.
1
Fryderyk Wilhelm.
2
Układów ze Szwedami był cały szereg; układem z 17 stycznia
1656 r. Fryderyk Wilhelm — za podpisanie przymierza z królem szwedz-
kim Karolem Gustawem — miał otrzymać Warmię; w grudniu tegoż roku
podpisał traktat przewidujący rozbiór Polski, w którym miał dostać
województwa: poznańskie, kaliskie, łęczyckie i sieradzkie.
3
— warmińskiego.
5. Chociaż zaś Najjaśniejszy Elektor i wszyscy jego potom-
kowie zwolnieni są odtąd od wszelkiej zależności wasalskiej,
którą dotąd byli związani względem króla i Rzeczypospolitej
Polskiej, jako też od wszystkiego, co się z tego wywodzi, jed-
nakże nie następuje stąd wieczyste wyzbycie się lenna. W razie
braku męskich potomków ze wspomnianej prawowitej linii
elektorskiej zastrzega się Najjaśniejszym Królom i Rzeczypo-
spolitej Polskiej pełne ich prawo do wyżej wymienionego Księ-
stwa i mocą takiego układu Księstwo nie będzie odłączone od
Rzeczypospolitej Polskiej. Tymczasem jednak zastrzeżenie to,
zanim do tego wypadku dojdzie, nie ma w żaden sposób uwła-
czać prawu zwierzchniego władztwa Jego Elektorskiej Mości
i jego potomstwa.
6. Również obiecuje Jego Królewska Mość za siebie i za
swych następców, że w razie braku potomków będą mieli szcze-
gólny wzgląd na krewnych Jego Elektorskiej Mości z domów
mianowicie kulmbachskiego i anspachskiego
4
, i na sejmie ko-
ronnym będzie się wstawiał, by w wypadku bezpotomności
mieli oni pierwszeństwo przed innymi i dopuszczono ich do
następstwa na wzmiankowane Księstwo na tych samych len-
nych warunkach i zobowiązaniach, na jakich poprzednio posia-
dali je z tytułu inwestytury Najjaśniejszy Elektor i jego po-
przednicy.
7. Jego Królewska Mość i Rzeczpospolita Polska przez to
samo zwalniają stany, urzędników i wszystkich poddanych Prus
Książęcych z dawniejszej przysięgi, która ich dotąd wiązała.
W to miejsce Najjaśniejszy Elektor pod przysięgą składaną
w chwili wydania ratyfikacji zobowiąże siebie i wszystkich
poddanych Prus do zachowania niniejszych układów i wieczy-
stego przymierza. Ponadto wszystkie stany Prus, władze, urzęd-
nicy, przełożeni zamków, portów, twierdz i miast przysięgną,
że na wypadek bezpotomności uznają Najjaśniejszego Króla
i Rzeczpospolitą Polską za jedynych i bezpośrednich panów
i zaręczają im wszelkie posłuszeństwo i powinna wierność.
4
domy kulmbachski i anspachski —
margrabiowie brandenburscy
z linii krewnych bocznych elektora.
I będą to powtarzali przy każdym hołdzie składanym książętom
Prus wobec wysłańców Najjaśniejszego Króla i Rzeczypospo-
litej według formuły przysięgi, która tu następuje. Co zaś
tyczy się wyznaczenia dnia na powyższą przysięgę, nastąpi po-
rozumienie z Jego Królewską Mością lub jego posłami.
„Ja NN. przysięgam, że w wypadku bezpotomności, kiedy
to — według brzmienia układu między Jego Królewską Mo-
ścią i Jego Elektorską Mością zawartego dnia dziewiętnastego
miesiąca września 1657 roku — posiadanie i pełne władztwo
Księstwa Prus będzie należało do Jego Mości Króla Polski
i Rzeczypospolitej, uznaję Najjaśniejszego Króla Polski i jego
następców oraz Rzeczpospolitę za jedynych prawowitych i bez-
pośrednich mych panów i okażą im powinna wierność i po-
słuszeństwo. Tak mi Boże dopomóż przez Jezusa Chrystusa
Amen".
8. Jeżeli zbraknie męskich potomków w obecnej linii elek-
torskiej, a pozostaną z niej potomkowie margrabianek płci żeń-
skiej lub też — jeżeliby tych nie było — gdyby się znaleźli
krewni boczni w stopniu bliskim z Jego Elektorską Mością
i jego potomkami, to ktokolwiek wtedy nastąpi w Księstwo
Prus, wypłaci sumę pieniężną, co do której między Jego Kró-
lewską Mością a Jego Elektorską Mością nastąpi zgoda przy
ratyfikacji i której wysokość będzie tam wymieniona. Do czasu
jej wypłacenia będzie wolno wzmiankowanym margrabiankom
lub wspomnianym najbliższym dziedzicom zająć względnie
dzierżyć okręg wystrucki
5
ze wszystkimi należnymi doń do-
brami i urzędami kameralnymi
6
, zwanymi pospolicie
Kammer-
Ambter
,
i będą mogli z nich wszystkich stosownym sposobem
ciągnąć pożytki, pod takim jednak warunkiem, że cokolwiek
pobiorą z dochodów owego okręgu, to zostanie zaliczone na
strącenie i zmniejszenie wspomnianej sumy głównej. Po jej
spłaceniu będą zobowiązani ustąpić wspomniany okręg prawo-
witym posiadaczom Prus i niczego ponad to nie domagać się.
5
Miasto Wystruć (dawniej Insterburg) położone na wschód od Kró-
lewca, wraz z powiatem.
6
urząd kameralny —
urząd skarbowy, ściągający podatki i opłaty.
9. Najjaśniejszy Elektor i jego męscy potomkowie zachowają
i utrzymają baronów, szlachtę, miasta i urzędy, i wszystkich
poddanych Prus — jakiegokolwiek byliby stopnia czy stanu —
przy dawnych statutach, prawach i swobodach nie czyniących
ujmy niniejszemu układowi, i nie będą próbowali czynić cze-
gokolwiek wbrew temu lub wprowadzać nowości ani pozwolą
komukolwiek na takie usiłowania czy nowości. Będą też dbali,
by sprawiedliwość była wymierzana według prawa używanego
i przyjętego w Prusiech oraz by rządzono według stosownych
statutów i zwyczajów. Jeżeliby ktoś czuł się pokrzywdzony
przez niższe instancje, będzie mógł odwołać się do najwyższego
trybunału apelacyjnego, który Jego Elektorska Mość ustanowi
w Prusiech Książęcych, i tam w należyty sposób będzie docho-
dził swego prawa. Dalsze zaś odwołania się — czy to zwykłe,
czy nadzwyczajne albo jakimkolwiek mianem byłyby na-
zwane — nie będą miały żadnego miejsca. Przewodniczący zaś
i asesorowie tego sądu apelacyjnego będą ustanawiani przez
Jego Elektorska Mość i jego potomków spośród krajowców
i ziemian Prus Książęcych i złożą im przysięgę. Poddani zaś
w żaden sposób nie będą mogli zanosić swych skarg do króla
i Królestwa Polski, a ci nie będą na nie dopuszczać. Podobnie
Jego Królewska Mość i Rzeczpospolita Polska obiecują, że na
wypadek przejścia władzy wyżej wymienione stanów pruskich
swobody, przywileje, statuty, zwyczaje i prawa będą na przy-
szłość zawsze tym stanom zachowywać w całości i nienaruszone,
i pozostawią je w spokojnym posiadaniu tych wszystkich
uprawnień, nic w nich nie wprowadzając nowego.
10. W miejsce dawnego wasalstwa Najjaśniejszy Elektor
i jego potomkowie zwiążą się z Najjaśniejszym Królem i Kró-
lestwem Polskim wieczystym i nienaruszalnym przymierzem,
które obu stronom zapewni na zawsze bezpieczeństwo, a to
w sposób następujący:
11. Najjaśniejszy Elektor i jego potomkowie będą z Najja-
śniejszymi Królami, Królestwem Polskim i Wielkim Księstwem
Litewskim zachowywać wierną przyjaźń i jedność. Nigdy ani
bezpośrednio ani pośrednio nie zawrą żadnego przymierza
[ Pobierz całość w formacie PDF ]