tr-edu-sc04-warszawskie-feng-shui, edukacja, wykłady i notatki, Tryptyk warszawski
[ Pobierz całość w formacie PDF ]Warszawski Tryptyk Edukacyjny
Do wykorzystania na lekcjach:
geogra i, historii, sztuki,
WOS (poziom ponadgimnazjalny), języka polskiego.
Warszawskie feng shui
lewa do prawej, prawa do lewej
Mirosław Sielatycki
Cele lekcji
- pobudzenie do re eksji nad postrzeganiem przestrzeni miasta, w kategoriach materii
i przepływów energii
- analiza kształtu przestrzennego aglomeracji warszawskiej, porównanie lewobrzeżnej
i prawobrzeżnej części miasta
- poszukiwania wizualizujących modeli ukazujących spójności i odmienności obu części
miasta z wykorzystaniem modeli lozo cznych pochodzących z innych kultur.
Metody pracy
- analiza zdjęć satelitarnych i lotniczych
- analiza zasad i symboli feng shui
- metody skojarzeń wizualnych.
Środki dydaktyczne
- album
Tryptyk Warszawski
, tom
Spojrzenie Warsa,
s. 199
- opis lozo i Feng Shui (źródła internetowe)
- zdjęcia Wisły i jej brzegów w Warszawie.
Miejsce realizacji i czas trwania zajęć
- klasa lekcyjna (jeśli jest miejscem mocy) lub miejsce nad brzegiem Wisły (miejsce
przepływu dobrej energii, ale w oddaleniu od mostów i tras drogowych)
- 1-2 godziny lekcyjne (pora dnia i roku dostosowana do wybranego żywiołu).
63
Warszawskie Feng Shui
Przebieg lekcji
WIDZĘ
Patrzę na zdjęcie satelitarne aglomeracji warszawskiej. Widzę różnokolorowe plamy, linie,
wstęgi, punkty, ale nie widzę granic administracyjnych. Dostrzegam jedynie mniej lub bardziej
zwartą zabudowę urbanistyczną. Przestrzeń urbanistyczna staje się wyznacznikiem miasta, widzę
jej nieregularny kształt, przypomina mi „rozgwiazdę” (z ramionami rozwijającymi się wzdłuż linii
kolejowych i głównych dróg). Ten warszawski „pająk” (kolejne skojarzenie kształtu aglomeracji)
ma też swój wewnętrzny układ, którego najbardziej charakterystycznym elementem jest wstęga
Wisły przecinająca miasto na dwie części. Szeroka dolina Wisły sprawia, że miasto z kosmosu
wygląda jak „przekrojone niedokładnie na pół jabłko”, z mniejszą prawą częścią. Ale jak spojrzę
inaczej, to znów widzę ciemny kształt zwartej zabudowy, który przypomina mi „ważkę”…
Proszę uczniów, aby naszkicowali schemat formy przestrzennej Warszawy, tak jak ją na tym
zdjęciu zobaczyli emocjonalnie.
Moje skojarzenie
Twoje skojarzenia
„ważka”
64
y
Warszawski Tryptyk Edukacyjny
ANALIZUJĘ
Polecam uczniom, aby przedstawili narysowane przez siebie własne skojarzenia związane
z kształtem aglomeracji warszawskiej. Pytam, z czym kojarzy im się sylweta miasta widziana
z przestrzeni kosmicznej. Zachęcam do opowiedzenia o swoich wyobrażeniach kształtów miasta
i skojarzeniach, na których budowali własne modele wyobrażeniowe.
Pytam również, czy słyszeli o feng shui, jeśli tak – to co im się kojarzy z tą lozo ą, jeśli nie
– krótko sam ją opisuje. Przez odwołanie się do innych niż europejskie systemów lozo cznych
spróbujemy spojrzeć na Warszawę w niekonwencjonalny sposób.
Chińska sztuka feng shui wywodzi się z lozo czno-religijnego systemu o nazwie taoizm.
Oznacza sztukę i naukę życia w harmonii z naturą i otoczeniem człowieka. Od sześciu tysięcy
lat Chińczycy stosują feng shui do budowy domów, ogrodów i miast. Współczesne wieżowce
w Hongkongu i Szanghaju też powstają z użyciem reguł tej sztuki. W odróżnieniu od ludzi Za-
chodu dla mieszkańców Dalekiego Wschodu ważna jest nie tylko materia, ale przede wszystkim
płynna energia oraz „siła życiowa”. Ludzie Azji patrzą na swoje miasta nie tylko przez ich powłokę
materialną (wizualną), ale również poprzez przepływ energii (Qi) oraz zmianę (I Ching). Energia
wypływa oraz przepływa przez nas, przez budynki, miasto. Qi łączy materię ożywioną i nieoży-
wioną. Kluczowe w feng shui zasady Yin i Yang opisują przyporządkowanie wszystkich rzeczy
i istot żywych. Yin i Yang są sobie przeciwstawne, a jednocześnie stale uzupełniają się, znajdują
się w ciągłym dynamicznym procesie zmian i równowagi. Symbolicznie Yin i Yang przedstawia
się jako dwie ryby wpisane w okrąg podzielony krzywą w kształcie litery „S”.
Gra czne przedstawienie Yin i Yang w feng shui
W lozo i dalekowschodniej zjawiska przyrody wynikają z wzajemnego oddziaływania „pięciu
żywiołów” (ziemia, drewno, ogień, metal, woda). Są one nie tylko materią, ale jednocześnie siłami
i symbolami. Te żywioły oddziałują na nasze domy, ogrody i miasta. Ich różne części magazynują
bądź wysyłają energię. Jest jeszcze wiele innych znaczeń, choćby związanych z ośmioma kierunkami
świata. Przygotowując się do tych zajęć warto poprosić uczniów, aby skorzystali wcześniej ze źródeł
internetowych i zapoznali się z zasadami feng shui odnoszącymi się do symboliki i kształtowania
przestrzeni. Przyda się to w późniejszej analizie przestrzeni naszego miasta.
Proponuję uczniom, aby poszukali skojarzeń symboliki Yin-Yang z cechami lewobrzeżnej
i prawobrzeżnej Warszawy. Niech przywołają w pamięci własne doświadczenia z „podróży za rzekę”
(niezależnie od tego, po której stronie Wisły mieszkają). Można wskazać też wiele ciekawych de-
bat na temat odmienności prawo- i lewobrzeżnej Warszawy, które przetoczyły się przez stołeczną
prasę. Zwracam uwagę, że dużą rolę we wzajemnym postrzeganiu „warszawiaków lewobrzeżnych
i prawobrzeżnych” odgrywają stereotypy, szczególnie podatni na nie mogą być uczniowie (dużą
65
y
Warszawskie Feng Shui
rolę odgrywać tutaj może miejsce zamieszkania uczniów i lokalizacja ich szkoły). Zabawmy się
w skojarzenia związane z dwiema częściami miasta: Lewą – Prawą, Warszawą na lewym brzegu
Wisły – Warszawą na prawym brzegu Wisły. Wykorzystajmy do tego zasady Yin i Yang.
W symbolice Yang-Yin możemy wyróżnić wiele cech odnoszących się do jednego i drugiego
znaku, w uproszczeniu można je opisać w sposób następujący przeciwstawienia i dopełnienia
▶
język polski
:
YANG
YIN
męski
żeński
jaskrawe
stonowane
ruch
spokój
szybkie
wolne
niebo
ziemia
aktywne
bierne
wysokie
niskie
twarde
miękkie
gorące
zimne
przód
tył
słodkie
kwaśne
pobudzony
wyciszony
światło
cień
Zastanówmy się, które z wymienionych cech mogą symbolizować Pragę, a które lewobrzeżną
Warszawę. Czy obu częściom przestrzeni miasta jesteśmy skłonni przypisać te same cechy, czy też
ich rozkład jest przeciwstawny (czyli w dalekowschodnim rozumieniu – uzupełniający).
Ważną częścią omawianej symboliki jest to, że Yang zawiera część Yin i odwrotnie – Yin ma
w sobie cząstkę Yang. Która część Pragi swoimi cechami pasuje bardziej do lewobrzeżnej Warszawy
niż do macierzystej części miasta? I równocześnie, która lewobrzeżna część bardziej pasuje do tej
prawobrzeżnej?
Przyjmując wstępnie, że lewobrzeżna Warszawa to Yang, a Praga to Yin, można dostrzec, że
częścią Yin na lewym brzegu jest Wola (podobna do Pragi, ale położona z dala od niej), natomiast
enklawą lewobrzeżnej Yang na Pradze może być Saska Kępa. Wskazywać na to może zarówno
substancja materialna (urbanistyczno-architektoniczna), jak i charakter społeczności zamieszkują-
Linia Wisły
Wola
Warszawa lewobrzeżna
Warszawa prawobrzeżna
Saska Kępa
Gra czne przedstawienie warszawskiego feng shui
66
Warszawski Tryptyk Edukacyjny
cych te rejony miasta. Poniższy schemat ma znaczenie jedynie skojarzeniowe, a nie wartościujące.
Należy pamiętać, że wyniki badań percepcji przestrzeni własnego miasta przez jego mieszkańców
wskazują na bardzo różne, często stereotypowe, postrzeganie poszczególnych dzielnic Warszawy.
Wyraźne są również silne związki emocjonalne z własnymi osiedlami i rejonami miasta (mniej-
szymi niż administracyjne dzielnice).
Poproś uczniów, aby określili cechy charakterystyczne dla obu części miasta (prawej i lewej)
dotyczące wszelkiego rodzaju kwestii, wpisując je do porządkującej tabeli, którą przykładowo
poniżej zacząłem wypełniać.
Cechy dwóch części miasta
Warszawa lewobrzeżna
Warszawa prawobrzeżna
Centrum dużego biznesu
Centrum drobnego handlu
Duża część ludności napływowej
Duża część ludności osiadłej
Betonowe brzegi Wisły
Naturalne brzegi Wisły
Przejścia podziemne
Podwórka
………….
…………
Na podstawie zbioru cech przypisanych obu częściom miasta uczniowie klasy kują je odpo-
wiednio jako Yang lub Yin i uzasadniają decyzję.
DZIAŁAM
Na całym świecie poszczególne części miast różnią się od siebie. Niekiedy mamy po kilka
„miast” bardzo się od siebie różniących w jednym mieście. W niektórych z nich rzeka wyraźnie
dzieli miasto na dwie różniące się części, jak w Kijowie, Budapeszcie czy Szanghaju. W większo-
ści miast rzeka jest elementem łączącym, integrującą osią. Takie są Rzym, Berlin, Paryż, Londyn,
Praga czy Moskwa. Co więc można uczynić, aby obie części Warszawy, zachowując swoją specy kę,
mogły bardziej się przenikać, komunikować ze sobą, wymieniać wartościami.
Najważniejsza odpowiedź to – budować powiązania zyczne (mosty) i kulturowe, społeczne
czy ekonomiczne łączące nie tyle oba brzegi rzeki, ile przestrzenie leżące po obu stronach Wisły.
Ponadto warszawiacy muszą mieć więcej powodów do przebywania nad rzeką. Co możemy zrobić
jako nauczyciele? Organizować edukacyjne wycieczki na drugi brzeg, prowadzić varsavianistyczne
dyskusje z uczniami, być częścią warszawskiego lobby dążącego do zbliżenia obu części miasta.
Niniejsza propozycja zajęć jest rodzajem „twórczego oddalenia od problemu” poprzez wykorzy-
stanie elementów chińskiej sztuki feng shui. Chińczycy, Japończycy, Koreańczycy, Tybetańczycy
patrzący na Warszawę z pewnością powiedzieliby, że pozytywna energia przepływa przez miasto
wraz z Wisłą, świadczy o tym zarówno kręty kształt rzeki, jej dziki charakter, zmienność stanów
wody, nieprzewidziany skutek tworzenia piaszczystych łach itd. Są też w niej „zatrute strzały” (zła
energia) – ujścia kolektorów ściekowych, ostrogi w nurcie rzeki. Osobna sprawa to mosty, najczę-
ściej nie korespondujące z rzeką, wysoko zawieszone, o ostrych kształtach, oderwane od brzegów
(z wyjątkiem Świętokrzyskiego), trudno dostępne dla pieszych. Ale Gruba Kaśka i Chudy Wojtek,
przez swój kształt i wkomponowanie w rzekę raczej nie zaburzają przepływu dobrej energii.
Rozmawiam z uczniami na temat przepływów między dwiema częściami miasta, w poprzek
rzeki. Co stanowi korytarze dobrej energii, a co bramy „zatrutych strzał”? To może być ciekawa
i odkrywcza dyskusja dla wszystkich.
67
y
[ Pobierz całość w formacie PDF ]